Бегин Менахем

          
Палiтычны дзеяч Iзраiля, лаўрэат Нобелеўскай прэмii мiру (1978)

Менахем Бегін нарадзіўся ў Брэст-Літоўску 16 жніўня 1913 года. Бацька, Вольф Бегін быў сакратаром яўрэйскай абшчыны горада, маці Хася (Касоўская) прысвяціла сябе дзецям. У сям’і было трое дзяцей: Менахем, Герцль і Рахель. Менахем быў малодшым. Калі пачалася Першая сусветная вайна, бацьку выслалі з горада. У жніўні 1915 г., калі да горада прыблізіліся нямецка-аўстрыйскія войскі, маці з дзецьмі выязжае з Брэст-Літоўска і застаецца ў родных у Драгічыне, потым сям’я перабяраецца ў Кобрын, куды і прыязжае бацька. Сям’я Бегіных адной з першых вяртаецца ў Брэст-Літоўск. Менахем Бегін закончыў хедэр і 4-х класную яўрэйскую школу “Тахкэмонэ”. Затым паступае ў дзяржаўную польскую гімназію імя Траўгута, якую скончыў у 1931 годзе. У Варшаве пачынаецца самастойнае жыццё Менахема Бегіна, дзе ён паступае на юрыдычны факультэт Варшаўскага універсітэта (1931-1935). У 1931 годзе М. Бегін уступае ў маладзёжную арганізацыю “Бейтар”. Па заканчэнні ўніверсітэта атрымоўвае ступень доктара права. На працягу двух гадоў Бегін з'яўляўся генеральным сакратаром чэхаславацкага аддзялення “Бейтара”. У 1939 г. ён узначаліў польскі «Бейтар». Тады ж Менахем Бегін ажаніўся на Алісе Арнольд, ад гэтага шлюбу нарадзіўся сын і дзве дачкі.

Менахем Бегін кіруе масавымі маніфестацыямі ў Варшаве – у знак пратэсту супраць абмежаванняў яўрэйскай іміграцыі ў Палясціну, мандатную тэрыторыю Англіі. Тады ж Бегін быў арыштаваны і правёў некалькі месяцаў у турме. Вызвалены ў сувязі з набліжэннем германскіх войскаў да Варшавы, ён разам з сям'ёй збег у Літву, спадзеючыся прабрацца ў Палясціну. Калі Літва ў 1940 г. была далучана да Савецкага Саюзу, Бегін зноў быў арыштаваны савецкімі ўладамі і прыгавораны да 8 гадоў заняволення ў Пячорлаге на будаўніцтве чыгуначнай дарогі Пячора-Варкута ў Сібіры. А праз 8 месяцаў Менахема Бегіна асвабадзілі. У СССР была арганізавана польская армія генерала Андэрса, і Бегін як грамадзянін Польшчы, які знаходзіўся у заключэнні, падляжаў залічэнню ў гэтае фарміраванне. Але ваяваць на савецка-германскім фронце армія Андэрса не стала, фарміраванне адправілася ў Палясціну пад пратэкцыю Англіі. Самавольна пакінуўшы армію, Менахем вазглаўляе арганізацыю “Іргун”, падпольную міліцыю, якой камандуе з 1943 па 1948 гады. Напярэдадні стварэння дзяржавы Ізраіль атрады Іргуна ўліліся ў нацыянальную армію.

У 1949 г. была абвешчана Дзяржава Ізраіль. Менахем Бегін выходзіць з падполля і займаецца палітычнай дзейнасцю. Так у 1949 г. ён заснаваў партыю “Херут”(“Свабода”), якая з’яўлялася палітычным працягваннем “Іргуна” і якую М. Бегін узначальваў да 1983 года. На працягу 29 гадоў ён узначальваў рад апазіцыйных партыйных блокаў (за выключэннем 1967-1970 гг., калі Бегін займаў пост міністра без партфеля). У ліпені 1977 года Менахем Бегін узначальвае ізраільскі ўрад (1977-1983). За сем гадоў на пасадзе прэм’ер-міністра ён зарабіў рэпутацыю жорсткага палітыка, прыхільніка цвёрдай лініі ў адносінах да арабскіх дзяржаў. І менавіта Менахему Бегіну ў пары з прэзідэнтам Егіпта Анварам Садатам у 1978 годзе была прысуджана Нобелеўская прэмія за падрыхтоўку і падпісанне мірнага дагавора паміж Ізраілем і Егіптам.

Пасля смерці жонкі ў 1982 г. Бегін аддаліўся ад спраў. У верасні 1983 г., заявіўшы калегам пра сваё рашэнне выйсці ў адстаўку, Бегін, па звестках прысутных, сказаў: «Я не магу больш».

На працягу ўсёй сваёй кар'еры Бегін, які валодаў дзевяццю мовамі, лічыўся тонкім і праніклівым палітыкам. Менахем Бегін быў выдатным палемістам і аратарам, апублікаваў шэраг кніг, сярод якіх “Паўстанне” (1950); “Белыя ночы (1953); “У падполлі: сачыненні і дакументы” (1959-1961, у 4-х т.).

На кожнай вяршыне, якую ён дасягаў, Менахем Бегін працягваў паўтараць: “Нішто не параўнаецца з пачуццём, якое было ў мяне ў перыяд падполля, тым пачуццём, якое адчувае чалавек, які змагаецца за волю”.

Памёр Менахем Бегін 9 сакавіка 1992 года. Пахаваны ў Іерусаліме.

23 верасня 2005 года ў Брэсце па вуліцы Куйбышава на доме № 49 была адкрыта мемарыяльная дошка ў гонар Менахема Бегіна, уражэнца Брэста.

                   

Літаратура:
1. Бегiн Менахем // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1996. Т. 2. С. 370.
2. Бегiн Менахем // 250 асоб з Беларусi ў дыялогах культур. Мiнск, 2008. С. 60–6
3. Бегин, М. В белые ночи : [мемуары] / Менахем Бегин ; пер. с иврита Л. Злотник.  Иерусалим ; Москва, 199  331 с. : ил.
4. Гордис, Д. Менахем Бегин: битва за душу Израиля / Д. Гордис. Москва :  Иерусалим, 2014.  365 с., [9] л. ил.
5. Зайчик, М. Жизнь Бегина / Марк Зайчик.  Москва, 2003. 352 с. : ил.
6. Глазов, В. Менахем Бегин. Его брестские университеты  / В. Глазов // Симфония еврейских судеб Брестчины / авт.-сост. В. Глазов. Брест, 2015. С. 13–16.
7. Иоффе, Э. Г. Менахем Бегин / Э. Г. Иоффе // Нобелевские лауреаты с белорусскими корнями / Э. Г. Иоффе, Ж. Э. Мазец. Минск, 2008. С. 66–85.
8. Сарычев, В. Менахем Бегин // В поисках утраченного времени / Василий Сарычев. Брест, 2006. Кн. С. 273–276.
9. Нобелеўскі лаўрэат : [Менахем Бегін] // Памяць. Брэст : гiст.-дакум. хроніка : у 2 кн. Мінск, 200 Кн. 2. С. 657.
10. Верстова, А. Возвращение Менахема Бегина : в Бресте прошла торжественная церемония открытия бюста его знаменитого уроженца / Алла Верстова // Авив. 2013. № 9/10. С. 12.
11. Деркач, В. Шаг навстречу : [открытие памятника М. Бегину в Бресте] / Валерий Деркач ; фото Александра Шульгача. От Вейцмана до Переса : [о церемонии гашения почтового блока, выпущенного в честь деятелей Израиля] / Александр Митюков ; фото Валерия Короля // Брестский вестник . 2013. 7 ноября (№ 45). С. 7.
12. Супрунюк, О. Бюст Менахема Бегина появился в центральной части Бреста / Олег Супрунюк // Брестский курьер. 2013. 6 ноября (№ 45). С. 4.
13. Митюков, А. Бегин в бронзе и на марках : в Бресте установлен бюст знаменитого израильского премьера и погашена марка с его именем / Александр Митюков ; фото Валерия Короля // Заря. 2013. 2 ноября. С. 4.
14. Гапеева, Т. На карте достопримечательностей Бреста появился бюст Менахема Бегина / Татьяна Гапеева // Брестская газета. 2013. 1 ноября (№ 44). С. 8.
15. Рубашевский, Ю. Бегина увековечили в памятнике / Юрий Рубашевский // Вечерний Брест. 2013. 1 ноября. С. 2.
16. Таболіч, С. Радзіма помніць : [у Брэсце прайшлі ўрачыстыя мерапрыемствы да 100-годдзя з дня нараджэння М. Бегіна] / Святлана Таболіч // Народная трыбуна. 2013. 1 лістапада (№ 44). С. 3–4.
17. Шиферштейн, Д. Белорусские марки заговорили на иврите : [о презентации почтового блока марок, посвящённого национальным лидерам Израиля с белорусскими корнями, с участием Чрезвычайного и Полномочного Посла Государства Израиль в Республике Беларусь Иосифа Шагала] / Дмитрий Шиферштейн // Вечерний Брест. 2013. 1 ноября. С. 2.
18. Деркач, В. Фотофакт : [открытие памятника М. Бегину] / Валерий Деркач ; фото Александра Шульгача // Брестский вестник. 2013. 31 октября (№ 44). С. 2.
19. Майский, М. Век Бегина : к юбилею знаменитого уроженца Бреста / Макс Майский // Брестский курьер. 2013. 15 августа (№ 33). С. 4.
20. Мартынюк, М. Осенью в Бресте появится памятник седьмому премьер-министру Израиля Менахему Бегину / Марта Мартынюк // Брестская газета. 2013. 5 июля (№ 27). С. 5.
21. Рубашевский, Ю. Бегина увековечат не за счет бюджетных средств / Юрий Рубашевский // Вечерний Брест. 2013. 5 июля. С. 6.
22. Бюст Менахема Бегина установят в Бресте ближайшей осенью // Брестский курьер. 2013. 3 июля (№ 27). С. 2.
23. Ковалёва, А. Вековой юбилей Менахема Бегина заранее отметили в Бресте с участием гостей из Израиля / Алла Ковалёва // Брестский курьер. 2013. 13 июня (№ 24). С. 5.
24. Логвинович, А. Памятник Бегину — на стадии обсуждения / Александр Логвинович // Заря. 2013. 13 апреля. С. 4.
25. Рубашевский, Ю. Бегин возвращается домой : [о сохранении памяти о М. Бегине в Бресте] / Юрий Рубашевский // Вечерний Брест. 2013.
1–2 мая. С. 1
26. Горелик, В. Хатиква в Печорлаге : [о книге М. Бегина «В белые ночи»] / Вадим Горелик // Берега. 2013. № 3. С. 13.
27. Андреев, В. Памятник израильскому премьеру на Брестской земле : [о приёме председателем Брестского облиспокома К. А. Сумаром делегации Государства Израиль] / Владимир Андреев // Брестский вестник. 2013. 17 января (№ 3). С. 3.
28. Супрунюк, О. Памятник к столетнему юбилею. Менахема Бегина увековечат в родном городе / Олег Супрунюк // Брестский курьер. 2013. 17 января (№ 3). С. 2.
29. Литвинович, Е. В Бресте установят памятник Менахему Бегину : [итоги состоявшегося приёма председателем Брестского облисполкома Констатином Сумаром делегациии во главе со стратегическим советником президента Государства Израиль Йорамом Дори] / Евгений Литвинович // Заря. 2013. 12 января. С. 1, 4.
30. Сидорук, Ж. Менахема Бегина увековечат в скульптуре на одной из площадей Бреста / Жанна Сидорук // Брестская газета. 2013. 11 января (№ 2). С. 2.
31. Ковалева, А. Бегин объединяет : [представители брестской еврейской общины побывали в Варшаве на презентации книги М. Бегина «Время белых ночей»] / Алла Ковалева // Вечерний Брест. 2010. 14 июля. С. 3.
32. Патолятов, Д. Бороться, чтобы жить : брестские университеты Менахема Бегина / Дмитрий Патолятов // Берега. 2009. № 2. С. 7.
33. Патолятов, Д. Брестские университеты Менахема Бегина / Дмитрий Патолятов // Берега. 2007. № 1 С. 6.
34. Протоколы допросов Бегина попали на стол Сталину : любопытные факты из жизни премьер-министра Израиля брестчанина Менахема Бегина // Карлин. Пинск, 2007. 6 июля. С. 5.
35. Сарычев, В. В поисках утраченного времени. Менахем Бегин в авторском проекте / Василий Сарычев // Вечерний Брест. 2006. 16 июня. С. 12.
36. Николаева, И. Бегин возвращается : [об открытии мемориальной доски М. Бегину] / Ирина Николаева // Брестский вестник. 2005. 4 октября (№ 20). С. 4.
37. Рубашевский, Ю. На поклон к Менахему Бегину : [об открытии мемориальной доски в честь М. Бегина] / Юрий Рубашевский // Вечерний Брест. 2005. 23 сентября. С. 2.
38. Орлова, И. Бегин «вернулся» в Брест : [об открытии мемориальной доски в честь М. Бегина] / И. Орлова // Народная газета. 2005. 26 верасня.
39. Рубашевский, Ю. На поклон к Менахему Бегину / Юрий Рубашевский // Вечерний Брест. 2005. 23 сентября. С. 2.
40. Иоффе, Э. Благословенные Нобелем : [о лауреатах Нобелевской премии мира М. Бегине и Ш. Пересе] / Э. Иоффе // Белорусская деловая газета. 2004. 14 сентября. С. 1
41. Патолятов, Д. Бороться, чтобы жить… : брестские университеты Менахема Бегина / Дмитрий Патолятов // Брестский курьер. 2003. 4–10 сентября. С. 8.
42. Нобелевский лауреат родом из Бреста : бывшему премьер-министру Израиля Менахему Бегину исполнилось бы 90 лет // Брестская газета. 2003. 18–24 августа. С. 4.
43. Дружынiн, П. Памяць пра Бегiна будзе ўвекавечана / П. Дружынiн // Народная газета. 2002. 28 лiстапада. С. 4.
44. Крейдич, М. Бегин сделает нас побратимами? : [о необходимости увековечить в Бресте память М. Бегина] / Мария Крейдич // Вечерний Брест. 2002. 1 ноября. С. 5.
45. Некрасов, А. Парень из нашего города : [о предложении израильтян установить в Бресте памятный знак в честь М. Бегина] / А. Некрасов // Советская Белоруссия. 2002. 25 октября. С. 3.
46. Дзюрич, Э. «…Тот, кто думает о будущем, воспитывает детей» : [о посещении Бреста директором института, изучающего наследие М. Бегина, Г. Маковым] / Эмма Дзюрич ; фото Юрия Кускова // Заря. 2002. 29 октября.
47. Год памяти Менахема Бегина : в Бресте будет увековечено имя нашего земляка, бывшего премьер-министра Израиля, лауреата Нобелевской премии // Брестский курьер. 2002. 8–15 мая. С
. 2.