Ваенны дзеяч, генерал арміі, удзельнік Вялікай Айчыннай вайны, Герой Савецкага Саюза (1985)

Нарадзіўся Пётр Іванавіч Івашуцін 5 (18) верасня 1909 г. у г. Брэст-Літоўску, у сям'і машыніста-чыгуначніка. Спачатку ён скончыў чыгуначнае вучылішча ў г. Сноўске, потым прафесійна-тэхнічную школу ў г. Гародні Чарнігаўскай вобласці.
У 1926-1931 гг. Пётр Івашуцін працаваў спачатку на прадзільна-ткацкай фабрыцы імя Ф.Э. Дзяржынскага, затым - брыгадзірам слесараў на механічным заводзе № 1 «Сантэхстрой» у г. Іванава, вучыўся на рабфаку. У 1930 г. малады рабочы быў прыняты ў члены ВКП (б).
У 1931 г. ён быў прызваны на ваенную службу і стаў курсантам Ваеннай школы лётчыкаў. У 1933 г., пасля паспяховай здачы выпускных экзаменаў, Пётр Івашуцін быў накіраваны для праходжання службы ў эскадрыллю цяжкіх бамбавікоў авіябрыгады Маскоўскай ваеннай акругі на пасаду лётчыка-інструктара.
У 1934-1935 гг. Пётр Іванавіч служыў лётчыкам бамбавіка ТБ-3, а ў 1937 г. быў прызначаны камандзірам гэтай грознай баявой машыны. У тым жа годзе ён паступіў у Ваенна-паветраную акадэмію імя М.Я. Жукоўскага.
У 1939 г., як аднаго з лепшых слухачоў другога курса акадэміі, Івашуціна адбіраюць для праходжання службы ў спецыяльных органах Наркамата ўнутраных спраў СССР. Так Пётр Іванавіч назаўжды растаўся з небам, з ваеннай авіяцыяй і стаў сакрэтным супрацоўнікам - начальнікам адмысловага аддзела стралковага корпуса Ленінградскай ваеннай акругі.
У 1939-1940 гг. Івашуцін прымаў удзел у Савецка-фінляндскай вайне. Затым працягнуў службу ў асобым аддзеле Беларускай ваеннай акругі. У маі 1941 г. ён быў пераведзены ў закаўказскую ваенную акругу.
У пачатковы перыяд Вялікай Айчыннай вайны Пётр Івашуцін - намеснік начальніка асобага аддзелу Крымскага і Паўночна-Каўказскага франтоў. Са снежня 1942-го па сакавік 1943 гг., у найбольш напружаны перыяд Бітвы за Каўказ, ён служыў начальнікам адмысловага аддзела Чарнаморскай групы войскаў Закаўказскага фронту, а з сакавіка па красавік 1943 г. ўзначальваў контрвыведку 47-й арміі. У наступным (красавік 1943-го - ліпень 1945 гг.) Пётр Іванавіч кіраваў Упраўленнем контрразведкі «СМЕРШ» Паўднёва-Заходняга, 1-га Украінскага і 3-га Украінскага франтоў.
Пасля заканчэння Вялікай Айчыннай вайны П.І. Івашуцін ў 1945-1947 гг. узначальваў ваенную контрвыведку Паўднёвай групы савецкіх войскаў. У 1947-1949 гг. ён кіраваў дзейнасцю ваеннай контрвыведкі Групы савецкіх акупацыйных войскаў у Германіі, а ў лістападзе 1949 г. быў прызначаны на пасаду начальніка Упраўлення контрразведкі Ленінградскай ваеннай акругі. У снежні 1951 г. Пётр Іванавіч атрымлівае новае прызначэнне. Ён становіцца намеснікам начальніка 3-га Галоўнага ўпраўлення Міністэрства дзяржаўнай бяспекі СССР.
У верасні 1952 г. Івашуцін прызначаны міністрам дзяржаўнай бяспекі Украінскай ССР, а пасля рэарганізацыі органаў бяспекі, з сакавіка па чэрвень 1953 г., ён - намеснік міністра ўнутраных спраў Украіны па аператыўнай рабоце.
У ліпені 1953 г. - новае прызначэнне, Пётр Іванавіч становіцца намеснікам начальніка 3-га Галоўнага ўпраўлення (ваеная контрразведка) Міністэрства ўнутраных спраў СССР. Пасля адукацыі Камітэта дзяржаўнай бяспекі (КДБ) пры Савеце Міністраў СССР П.І. Івашуцін быў прызначаны на пасаду начальніка аднаго з упраўленняў КДБ, дзе прапрацаваў з сакавіка па чэрвень 1954 г., а затым намеснікам старшыні КДБ пры Савеце Міністраў СССР. У 1956 г. Івашуцін стаў першым намеснікам старшыні КДБ СССР.
У сакавіке 1963 г. ён узначаліў ваенную разведку. На пасадзе начальніка Галоўнага разведвальнага ўпраўлення, з'яўляючыся намеснікам начальніка Генеральнага штаба Узброеных Сіл СССР, генерал Івашуцін праявіў сябе самастойным, адказным і прынцыповым ваенным кіраўніком. Пётр Іванавіч надаваў шмат увагі рабоце здабываючых і аналітычных органаў разведкі і рабіў усё магчымае, каб Галоўнае разведвальнае кіраванне працавала, як добра адладжаны механізм, а кіраўніцтва дзяржавы своечасова атрымлівала папераджальныя выведвальныя звесткі ваеннага, ваенна-палітычнага, ваенна-тэхнічнага і ваенна-эканамічнага характару.
Пётр Іванавіч добра разумеў значэнне для абароны краіны з'яўлення новых сродкаў і спосабаў ўзброенай барацьбы. У выніку намаганняў генерала арміі Івашуціна і органаў ваенна-тэхнічнай разведкі паспяхова вырашаліся задачы па здабыванню звестак аб новых відах зброі, тэхналогіях яго стварэння і вытворчасці. Паспяховая праца ў гэтай галіне шмат у чым спрыяла скарачэнню тэрмінаў распрацоўкі сучасных узораў узбраення і сродкаў на яго стварэнне. Кіраўніцтва дзяржавы і Міністэрства абароны высока ацэньвала дзейнасць Галоўнага разведвальнага ўпраўлення ў галіне ваенна-тэхнічнай разведкі.
Генерал арміі Пётр Івашуцін актыўна спрыяў аснашчэнню ваеннай разведкі сучаснымі тэхнічнымі сродкамі, дамагаўся комплекснага выкарыстання ўсіх сіл і сродкаў ваеннай разведкі. Вялікія магчымасці для гэтага меліся ў галіне выкарыстання космасу. Таму развіццё касмічнай разведкі з самага пачатку знаходзілася пад непасрэдным кіраўніцтвам П.І. Івашуціна.
Адной з характэрных якасцяў, уласцівых Пятру Іванавічу, было яго клапатлівае стаўленне да сваіх калегаў - ваенным разведчыкам. Ён, патрабуючы ад іх канкрэтнай і выніковай работы, у той жа час аберагаў іх, настойліва абараняў іх інтарэсы, спрыяў іх прафесійнаму і службоваму росту. Чалавекам ён быў выдатным і мэтанакіраваным, прафесіяналам сваёй справы і таленавітым кіраўніком.
Пётр Іванавіч узначальваў савецкую ваенную выведку каля чвэрці стагоддзя - з 1963 па 1987 год. У гады дзейнасці генерала арміі Івашуціна начальнікам ГРУ савецкая ваенная разведка ператварылася ў адну з лепшых разведвальных службаў у свеце. Пад яго кіраўніцтвам вырасла цэлае пакаленне ваенных разведчыкаў - прафесіяналаў высокага класа.
Заслугі генерала арміі Пятра Івашуціна былі высока ацэнены кіраўніцтвам дзяржавы. За мужнасць і адвагу, праяўленыя ў барацьбе з нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў гады Вялікай Айчыннай вайны і паспяховую дзейнасць па ўмацаванні Узброеных Сіл СССР у пасляваенны перыяд генералу арміі П.І. Івашуціну 21 лютага 1985 г. было прысвоена званне Героя Савецкага Саюза.
У лютым 1987 г. генерал арміі Івашуцін быў прызначаны ў Групу генеральных інспектараў Міністэрства абароны СССР.
Пётр Іванавіч прымаў актыўны ўдзел і ў грамадскім жыцці савецкай дзяржавы. Ён быў членам ЦК Кампартыі Украіны, абіраўся дэлегатам сямі з'ездаў КПСС, з'яўляўся дэпутатам Вярхоўных Саветаў Украінскай ССР, РСФСР і СССР.
Загадам міністра абароны Расійскай Федэрацыі ад 12 мая 1992 г. № 02 генерал арміі Івашуцін быў звольнены ў адстаўку. У 1998 г. была заснавана прафесійная ўзнагарода ваенных выведнікаў - знак «За службу ў ваеннай разведцы». Першым уладальнікам гэтага знака стаў Івашуцін. Усяго за сваё жыццё Пётр Іванавіч меў мноства ўзнагарод: Герой Савецкага Саюза (1985) ; 3 ордэна Леніна (1944, 1978, 1985); Маршальская зорка (1974); Ордэн Кастрычніцкай Рэвалюцыі (1974); 5 ордэнаў Чырвонага Сцяга (1944, 1952, 1964, 1967, 1980); Ордэн Багдана Хмяльніцкага I ступені (1945); 2 ордэна Кутузава II ступені (1945, 1981); 2 ордэна Айчыннай вайны I ступені (1943, 1985); Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга (1959); 3 ордэна Чырвонай Зоркі (1940, 1943, 1946); Ордэн «За заслугі перад Айчынай» III ступені (Расійская Федэрацыя, 1999) і іншымі медалямі СССР, РФ, замежных дзяржаў.
Пётр Іванавіч Івашуцін памёр 4 чэрвеня 2002 г. у Маскве, пахаваны на Траякураўскіх могілках.

Літаратура:

1. Івашуцін Пётр Іванавіч // Беларуская энцыклапедыя : у 18 т. Мінск, 1998. Т. 7. С. 158.
2. Ивашутин Петр Иванович // Твои герои, Беларусь! Герои Советского Союза : биогр. справочник. Минск, 2015. С. 57.
3. Ивашутин Пётр Иванович // Регионы Беларуси : энциклопедия : в 7 т. Минск, 2009. Т. 1, кн. 1. С. 425.
4. Ивашутин Петр Иванович // Корнилович, Э. А. Беларусь: созвездие политических имен : историко-биогр. справочник / Э. А. Корнилович. Минск, 2009. С. 310–311.
5. Ивашутин Пётр Иванович // Республика Беларусь : энциклопедия : [в 7 т.]. Минск, 2006. Т. 3. С. 703.
6. Івашуцін Пётр Іванавіч // Памяць. Брэст : гіст.-дакум. хроніка : у 2 кн. Мінск, 2001. Кн. 2. С. 632.
7. Івашуцін Пётр Іванавіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1996. Т. 3. С. 468–469.
8. Івашуцін Пётр Іванавіч // Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне. 1941–1945 : энцыклапедыя. Мінск, 1990. С. 226.
9. Ивашутин Пётр Иванович // Белорусская ССР : краткая энциклопедия : в 5 т. Минск, 1982. Т. 5. С. 253.
10. Івашуцін Пётр Іванавіч // Беларуская ССР : кароткая энцыклапедыя : у 5 т. Мінск, 1981. Т. 5. С. 251.
11. Ивашутин Пётр Иванович // Герои Советского Союза : краткий биографический словарь : в 2 т. Москва, 1987. Т. 1. С. 578.
12. Хлобустов, О. М. Пётр Ивашутин. Жизнь отдана разведке / О. М. Хлобустов. – Москва, 2016. – 352с. — (Гроссмейстеры тайной войны).
13. Генерал армии Ивашутин П. И. Четверть века во главе ГРУ / ред.-сост. В. И. Бойко. – Москва, 2009. – 245 с.
14. Терещенко А. С. Маршал военной разведки / А. С. Терещенко. – Москва, 2017. – 432 с. – (Секретные миссии).
15. Иванов, В. «Отец» ГРУ. Пётр Иванович Ивашутин / Валерий Иванов // Гордость Советской Белорусии. Москва, 2017. Кн. 1. С. 145–150.
16. Экштут, С. Империя Петра Великого : штрихи к портрету легендарного начальника ГРУ Петра Ивашутина / Семен Экштут // Родина. 2018. № 10. С. 100–103.
17. Рубашевский, Ю. Патриарх разведки : [о П. И. Ивашутине] / Юрий Рубашевский // Вечерний Брест. 2014. 9 апреля. С. 9.
18. Шидловский, И. Их позвало небо... : у крылатых героев – брестская родословная / И. Шидловский // Брестский курьер. 2010. 25 февраля (№ 9). С. 20–21.
19. Даценко, М. Главный разведчик – наш человек : [о П. И. Ивашутине] / М. Даценко // Брестский вестник. 2009. 22 октября. С. 9.
20. Иоффе, Э. Руководитель военной разведки : [о П. И. Ивашутине] / Эмануил Иоффе // Рэспубліка. 2009. 16 кастрычніка. С. 7.
21. Лота, В. И. Маршал военной разведки : [о П. И. Ивашутине] / В. И. Лота // Красная звезда. 2009. 2 сентября (№ 160).
22. Иоффе, Э. Начальник ГРУ : [о П. И. Ивашутине] / Эмануил Иоффе // Народная газета. 2004. 5 верасня.
23. Иоффе, Э. Гроза ЦРУ из Бреста : советскими шпионами командовали белорусы : [о П. И. Ивашутине] / Эмануил Иоффе // Брестский курьер. 2002. 21–27 февраля. С.13.